การจัดสภาพโรงงานให้ปลอดภัย
(ENVIRONMENT AND PLANT LAYOUT)

ปัจจัยที่ต้องพิจารณาเกี่ยวกับผังโรงงาน

- ทางเดินกว้างขวางเพียงพอ
- การระบายอากาศและการขจัดกลิ่นควันและไอพิษ
- ทางออกฉุกเฉินทางหนีไฟ 
- ระบบป้องกันอัคคีภัยและอุปกรณ์ดับเพลิง
- ความดังของเสียงจากเครื่องจักรกล
- ความร้อนจากเครื่องจักรกล หรือ แหล่งความร้อน
- แสงสว่างที่เหมาะสม
- การป้องกันระบบไฟฟ้าที่เหมาะสม
- เนื้อที่อำนวยความสะดวกแก่แก่งานซ่อมบำรุง
- สภาพแวดล้อมทางความรู้สึกของคนงาน

ข้อแนะนำในการพิจารณาวางผังโรงงานเครื่องจักรกล

        - จัดวางเครื่องจักรกลให้ไกล้แหล่งแสงสว่างธรรมชาติ
        - จัดเครื่องจักรกลที่มีขนาดใหญ่ไว้ใกล้ทางเข้าออ
        - จัดเครื่องจักรขนาดใหญ่ไว้ในที่ที่รอก หรือ เครนเข้าไปถึงเพื่อสะดวกต่อการทำงาน
        - จัดเครื่องเจียรไน ในที่ที่ฝุ่น หรือ ประกายไฟไม่แผ่ขยายไปถึง และควรตั้งใกล้ เครื่องกลึง เครื่องเจาะ
        - จัดวางเครื่องมือ อุปกรณ์ประกอบต่าง ๆ รวมทั้งชิ้นส่วนไว้ใกล้เครื่องจักรแต่ละเครื่อง
        - แท่นเลื่อยไฟฟ้าควรเก็บไว้หน้าสโตร์เก็บเหล็กเส้นควรมีที่ว่างมากพอกับการขนย้ายเหล็กท่อนที่มีความ ยาว มากกว่า 6เมตร
        - เครื่องจักรต้องมั่นคงและยึดแน่นกับพื้น
        - สวิตช์ควบคุมการทำงานควรอยู่ในที่ที่ปลอดภัยจากการยืนพิงหรือ กวาดมือไปสัมผัสโดยบังเอิญ สวิตช์ เมนใหญ่ที่ตัดไฟจากสายเมน ควรติดตั้งในตำแหน่งที่เห็นได้ชัดเจน
        - สายไฟที่ต่อมา จากเหนือศีรษะเพื่อลงยังแท่นเครื่องต้องทิ้งระยะห่างอย่างน้อย 7 ฟุต ก่อนหักมุม เพื่อ เดิน ใน แนวระดับ
        - โต๊ะปฏิบัติงานตะไบควรจัดวางไว้ให้สามารถจับชิ้นงานยาว ๆได้ โดยไม่ขัดขวางการทำงานของคนอื่น
        - บริเวณใต้โต๊ะควรปล่อยว่างโล่งไม่ควรเป็นที่จัดเก็บเศษวัสดุเศษชิ้นงานที่ไม่ใช้แล้ว 
        - จัดวางเครื่องจักรดังนี้

- รถยก หรือ รถเข็นสามารถเข้าใกล้ด้านใดด้านหนึ่งได้ เพื่อประโยชน์ในการขนถ่ายชิ้นส่วนงานซ่อมบำรุง
- มีช่องว่าง รอบ ๆตัวเครื่องเพียงพอ สำหรับการถอดซ่อมบำรุงต่าง ๆ
- มีที่ว่างให้คนงานได้ทำงานสะดวกสบาย
- มีช่องว่างที่เพียงพอต่อการเคลื่อนที่ของชิ้นส่วนของเครื่องจักรที่เคลื่อนตัวไปถึง

ขนาดเสนอแนะสำหรับทางเดิน

        - ทำให้ทางเดินทุกแนวเป็นเส้นตรง
        - ระดับของทางเดินควรเท่ากันและเรียบ ในกรณีต่างระดับควรเชื่อมกันและเรียบ
        - ทำให้ทางเดินอยู่ตรงกลางใช้ได้ทั้งสองข้างของทางเดิน
        - ทำให้ทางเดินที่พบกันข้ามกันเป็นมุมฉาก
        - ทำให้มีความกว้างเหมาะสม
        - ทำให้ทางเดินมีขนาดความกว้างหลายขนาดตามปริมาณการใช้งาน

ขนาดออกแบบมาตรฐานของบริเวณทำงาน

ขนาดความกว้างของทาเดินในโรงงานขึ้นอยู่กับ

        - ชนิดของสิ่งที่ขนส่งผ่าน อาทิ คน รถเข็น รถลาก วัสดุ หรือเครื่องจักรกล
        - ความถี่ในการใช้งาน ปริมาณการขนส่งที่ผ่านเส้นทางนั้น
        - ความเร็วในการขนส่ง
        - แบบของการจราจรเดินทางเดียว หรือเดิน สอง ทางแนวโน้มที่จะเปลี่ยนแปลงในอนาคต

เสนอแนะขนาดความกว้างทางเดินในโรงงาน 

ขนาดสำหรับทางลาดและบันไดที่เหมาะสม มุมลาดเอียงมีค่าที่เหมาะสมดังนี้

        - ทางลาด 0 - 15 ํ กับพื้นระดับ
        - บันไดถาวร 30 -35 ํ กับพื้นระดับ
        - บันไดพาด 75 -90 ํ กับพื้นระดับ

นอกจากนี้แล้ว ยังมีค่าที่ควรหลีกเลี่ยงดังนี้

        - สำหรับบันไดพาด ไม่ควรทำมุมกับแนวระดับน้อยกว่า 50 ํ
        - สำหรับพื้นลาด ไม่ควรทำมุมกับแนวระดับมากกว่า 20 ํ

การออกแบบระบบแสงสว่าง

หลอดไฟฟ้าที่ให้แสงสว่าง มี 3 ชนิด

        - หลอดใช้ไส้ (Incandescent Lamp) เป็นไส้หลอดทังเสตน มี 2 แบบกระเปาะแก้วใสและ กระเปาะแก้วสีขาว และสีต่าง ๆ ประสิทธิภาพต่ำกว่าหลอดแก้วใส มีอายุการใช้งานทั่วไป 1000 ชั่วโมงยกเว้นบางชนิด เช่น หลอด Quartz Iodine มีอายุ 2000 ชั่วโมง ยังจำแนกได้อีกหลายชนิด

        - หลอดใช้สารเรืองแสง (Fluorescent Lamp) อาศัยการเรืองแสงของสารที่ฉาบไว้รอบ ๆผิว ในของหลอด แก้วห่อ หุ้ม ซึ่งเมื่อกระทบกับรังสีอุลตราไวโอเลตจาก ไอปรอทภายในแก้ว จะเรืองแสงออกมามีสีขาว หรือ ใกล้เคียง กับแสงแดด มีประสิทธิภาพดีกว่าหลอดใช้ไส้ ถึง 4 เท่า อายุการใช้งานดีกว่าถึง 10 เท่า เหมาะจะ ใช้ในบริเวณกว้าง

        - หลอดไอโลหะ (Mercury or Sodium Lamp) ปัจจุบันนิยมใช้กันมากลักษณะคล้ายหลอดฟูออเรสเซ็นต์ แต่ทำงานที่ความดันสูงกว่าให้แสงสว่างมากกว่า สีจะเป็นสีเหลือง หรือเขียวขาดสีแดง ปัจจุบันได้ปรับปรุงโดย การเติม สารที่ทำให้ สีที่ขาดเปล่งออกมาให้ครบ

กรณีวิเคราะห์การออกแบบระบบแสงสว่าง 
1. แสงกระจายและเกิดเงา มีสาเหตุมาจาก

        - ใช้ไฟแบบหลอกมีไส้มาให้แสงสว่างทั่วไป ทำให้สิ้นเปลือง
        - ตำแหน่งจัดวางทำให้เกิดเงาบังบนชิ้นงาน

ข้อแก้ไข - ใช้หลอดฟูออเรสเซ็นต์ / ใช้โคมไฟติดตั้วเฉพาะจุด 
2. เกิดแสงกระจายเข้าตา มีสาเหตุมาจาก

        - ใช้หลอดไฟกลมให้แสงสว่าง โดยไม่มีโคมไฟกั้น ทำให้แสงเข้าตาคน

ข้อแก้ไข - เลือกใช้หลอดฟูออเรสเซ็นท์ ชนิดที่เป็นโคมไฟชุดละ 2 หลอดให้แสงสว่างแทน 

3. เกิดเงาบัง มีสาเหตุจาก

        - วางหลอดในตำแหน่งที่ไม่เหมาะสมเกิดเงาบัง เกิดความผิดพลาดในการทำงาน สายตาเมื่อยล้าง่าย

ข้อแก้ไข - เปลี่ยนโคมไฟใหม่ให้มีแสงสว่างกระจายในรัศมีกว้าง และวางเหนือศรีษะ 

4. เกิดความแตกต่างมาก มีสาเหตุมาจาก

        - บริเวณรอบ ๆชิ้นงานเกิดความแตกต่างกับชิ้นงาน มีผลต่อการรับแสงของประสาทตา มีสาเหตุมาจาก

ข้อแก้ไข - เลือกใช้สีให้เข้ากับชิ้นงานในบริเวณรอบ ๆชิ้นงาน 

5. เกิดเงาสะท้อนและแสงจ้า มีสาเหตุมาจาก

        - วางตำแหน่งของหลอดไฟ และ โคมไฟไม่เหมาะสม แสงสว่างจ้า กระจายสูงเกินไป

ข้อแก้ไข - เปลี่ยนเป็นชนิดซ่อนหลอดไฟ ควรเป็นโคม 2 ชั้น เพื่อป้องกันอันตรายจากการสัมผัสโดน โคม ชั้นนอกที่ร้อน

การออกแบบระบบระบายอากาศ 
พฤติกรรมของปอดและหัวใจ ของคนงานที่ทำงานลักษณะต่าง ๆ 

ค่าความเป็นพิษของสาร